آفت کش ها و دشواری های آنها

آفت کش ها و دشواری های آنها
نوشته: دکتر سیاوش طراوتی
حشره شناس و کارشناس مدیریت تلفیقی آفات (IPM)
دانشگاه ایالتی کالیفرنیا – شاخه کشاورزی و منابع طبیعی (UCANR-UCCE-Los Angeles)

این روزها به ویژه در کشورهای پیشرفته تر، نگرانی درباره سم ها نه تنها به جهت اثرات ویرانگر کوتاه مدت یا حاد آنها ، بلکه نگرانی از پیامدهای دراز مدت آنها بر تندرستی است.
چرا؟
دلیل اصلی این موضوع، دشواری های تکنیکیِ پژوهش بر روی اثر دراز مدت سم ها است. اثر کوتاه مدت سم بسیار زود نمایان می شود. برای نمونه، سم بایفنترین (Bifentrin) که سمی است رایج در کشاورزی و همچنین در مهار آفت های شهری ، اگر مستقیم بر پوست انسان افشانده شود یا اگر کسی به اشتباه دستش را درون مخزن آن بکند، خیلی زود باعث واکنش های پوستی از قبیل خارش، سوزش، سوختگی، بی حسی و غیره شده و در حالت شدیدتر باعث رعشه، تشنج و حتی مرگ می شود‌.
اثر بلند مدت این سم اما ناشناخته است و هنوز که هنوزاست کسی دقیقا نمی داند‌ که آیا این سم در دراز مدت سرطان زا هست یا نه. دانسته های ما با بر پایه آزمایش هایی است که روی موش صحرایی (rat) یا خرگوش انجام شده. در دوزهای بالا این سم باعث رعشه در موش های صحرایی شده است ولی در دوزهای پایین تر اثر روشنی بر رعشه یا بر رشد جنین نداشته است.

پژوهش بر روی اثر دراز مدت سم ها کاری بسیار دشوار و هزینه- بر است. کم تر شرکتی هست که توان مالی تامین هزینه آزمایش های ۵ یا۱۰ یا ۲۰ ساله روی دوزهای پایین سم را داشته باشد. همه ما سال هاست که در معرض دوزهای پایین سم قرارداریم ولی از آن ناآگاه هستیم. برای نمونه،علفکش گلایفوسیت (glyphosate) که با نام تجاری RoundUp از سال ۱۹۷۴ تاکنون در بازار هست، در سال ۲۰۱۵ به عنوان یک سم سرطان زا شناسایی شد و پس از بررسی دوباره سازمان بهداشت جهانی (WHO) به عنوان یک سم “احتمالا” سرطان زا شناسایی شد. این ادعا همان طور که از واژه “احتمالا” مشخص است هنوز تائید کامل نشده ولی همان خبر نخستین کافی بود تا چند تظاهرات بر علیه شرکت تولید کننده این سم یعنی مونسانتو راه بیفتد. هم اکنون هم بسیاری از مردم جهان به ویژه در آمریکا از شهرداری ها، استانداری ها، و دولت ها تقاضای ممنوعیت فروش و کاربرد این سم را دارند.
تصور کنید سرطان زایی این سم‌ واقعیت داشته باشد. این به این معنی است که مردم آمریکا و دیگر کشورها سال ها در معرض دوز پایینی از یک ماده سرطان زا بوده اند که نه تنها از طریق خوردن فرآورده های گیاهیِ سم پاشی شده مانند ذرت، کلزا یا سویا، بلکه به صورت غیر مستقیم از طریق خوردن گوشت، لبنیات، و تخم مرغ هایی که با استفاده از ذرت و سویا و … تولید شده اند وارد بدن آنها می شود. از آنجا که احتیاط شرط عقل است، شاید باید به مردم معترض حق داد تا نسبت به وجود این سم یا سم های دیگر در خوراک خود واکنش نشان بدهند و بیش از پیش به دنبال فرآورده های ارگانیک بروند.
فرآورده ارگانیک‌ در هر کشور تعریف ویژه خود را دارد ولی به طور کلی به فرآورده هایی گفته می شود که در آن از سم های سنتزی شیمیایی استفاده نشده باشد. به علاوه، زمین های زیر کشت ارگانیک هم‌ می بایست حداقل از سه سال قبل از تولید محصول ارگانیک (قانون آمریکا) هیچ سم شیمیایی دریافت نکرده باشند. فرآورده های ارگانیک روز به روز محبوب تر و فراگیرتر می شوند که این خود بستر اقتصادی مناسبی را برای کشت و برداشت فرآورده های کم زیان یا بی زیان (ارگانیک) فراهم می کند.