گرمای کره زمین در سال 2013 میلادی ( دی ماه 1391 تا دی ماه 1392)

سال گذشته، یعنی سال  2013 میلادی، سی و هفتمین سال متوالی بود که در آن درجه حرارت کره زمین از درجه حرارت معمول زمین بیش تر بود. بر اساس اطلاعاتی که ناسا منتشر کرده درجه حرارت کره زمین در سال 2013 بطور متوسط 58.3 درجه فارنهایت ( 14.6 درجه سانتی گراد) بوده که تقریبا یک درجه فارنهایت بیش از دمای میانگین قرن بیستم است. از زمان آغاز کشاورزی در 11 هزار سال پیش، تمدن همواره از آب و هوایی نسبتا پایدار برخوردار بوده است. اکنون اوضاع تغییر کرده زیرا جمعیت رو به تزاید انسان ها با فرآیند های درازمدت زمین شناختی بر سر شکل دادن به چهره سیاره زمین به رقابت برخاسته است. چهار میلیارد نفر از افرادی که اکنون زنده هستند در عمر خود حتی یک سال را که از متوسط درجه حرارت هوای قرن گذشته سرد تر باشد ندیده اند و این سئوال پیش می آید که اصلا کدام درجه حرارت طبیعی است.

سیل بهار 2013 اروپای مرکزی و آلمان

با این که در سال 2013 میلادی شرایط ال نینو وجود نداشت ( ال نینو  یک الگوی چرخه اقیانوسی- جوی آب است که موجب گرم شدن کره زمین می شود) باز هم سال 2013 در میان 10 سالی قرار گرفت که از سال 1880 که ثبت درجه حرارت کره زمین آغاز شده تا کنون گرم ترین سال های ثبت شده بوده اند. به استثنای سال 1998 که در آن جریان ال نینوی شدیدی رخ داد، بقیه این سال ها همه از سال 2000 میلادی ( 1379 ش) بدین سو بوده اند. اما مهم تر از رکورد های سالانه روند دراز مدت است و در مورد گرمای کره زمین کاملا مسیر روند صعودی است.

از سال 1970 میلادی ( 1349 ش ) تا کنون هر دهه بطور متوسط 0.28 درجه فارنهایت گرم تر از دهه قبلی بوده است. از انقلاب  صنعتی تا کنون چندان که انتشار کربن ناشی از احتراق سوخت های فسیلی و نابودی حنگل ها افزایش یافته، میزان دی اکسید کربن – که به دام اندازه گرماست- نیز در جو زمین زیاد تر شده و تا سال 2013 میلادی به 400 قسمت در میلیون ( پی پی ام) افزایش یافته است. آخرین باری که غلظت دی اکسید کربن جو در این حدود بوده سه میلیون سال پیش بوده است. در آن دوران مقدار بسیار کم تری یخ در کره زمین وجود داشته و سطح آب دریاها بسیار بالاتر بوده است.

بخش عمده 19 سانتی متر ی که سطح آب اقیانوس ها از سال 1901 تا کنون بالا آمده است ناشی از انبساط حرارتی آب بوده اما اکنون سهم ذوب شدن یخچال های کوهستانی و کوه های یخی قطب ها پیوسته افزایش می یابد.  در اقیانوس منجمد شنالی میزان یخ به حد و حدود جدیدی سقوط کرده. البته ذوب شدن یخ شناور قطب شمال موجب بالا رفتن سطح آب نمی شود اما هنگامی که پوشش یخ آن که به شدت بازتاب دهنده نور خورشید است از میان می رود مقدار بیش تری نور خورشید جذب یخ ها می شود و لذا این منطقه با سرعتی دو برابر عرض های جغرافیایی پایین تر گرم می شود و ذوب یخ ها تسریع می شود و این نکته ای است که به ویژه در گرینلند بسیار اهمیت دارد. اگر تمام پوشش یخ گرینلند ذوب شود سطح دریاها 7 متر بالاتر میآید. با شرایط فعلی ممکن است در سال 2100 میلادی سطح آب دریاها 6 فوت ( قریب 2 متر) بالا تر رود که متضمن تغییرات بسیار شدیدی در خطوط ساحلی جهان خواهد بود.

با هر افزایش تدریجی درجه حرارت، خطر از هم گسیختگی عمیق هم بیش تر می شود. در مواقع حساس سال حتی اگر دزجه حرارت فقط مختصری از نقطه انجماد ( صفر) بالا تر رود به معنای آن است که به جای برف رگبار باران خواهیم داشت و این تفاوت برای مناطقی که برای تامین آب خود به ذوب تدریجی برف کوهستان ها وابسته اند بسیار معنا دار است. پیش نمایش این مشکل را می توان در کالیفرنیا دید. سال 2013 میلادی خشک ترین سالی بود که این ایالت به خود دیده و میزان بارندگی آن یک سوم میانگین سالانه بود. در نتیجه میزان برف فشرده کوهستان سیرا نوادا تا آخر ژانویه سال 2014 میلادی نسبت به سطح طبیعی خود 88 درصد کاهش یافت.

چندان که درجه حرارت متوسط جهان افزایش یافته تعداد روز های گرم تر سال بیش تر شده است. مثلا  در ایالات متحد در سال های اخیر تعداد روز های بی سابقه گرم بیش تر از تعداد روز های بی سابقه سرد بوده است. در سراسر سال 2013 البته روز های سرد و حوادث آب و هوایی سرمایی وجود داشت اما در هیچ منطقه ای از جهان رکورد سرما شکسته نشد. اما در دهه های اخیر امواج گرما در برخی مناطق به ویژه در اروپا، آسیا و استرالیا افزایش یافته اند. بالا رفتن بی سابقه درجه حرارت در استرالیا موجب شد سال 2013 گرم ترین سالی باشد که تا کنون در تاریخ استرالیا ثبت شده و گرمای ماه دسامبر برای هفدهمین سال متوالی در این کشور بالا تر از میانگین درجه حرارت بود.  موج گرمای منطقه در ژانویه 2014 نیز ادامه یافت بطوری که در دومین روز سال نو در شهر مومبا که دور از ساحل قرار دارد درجه حرارت به 48.8 درجه سانتیگراد رسید. در کوئینز لند 100 هزار خفاش در اثر گرما مردند.

پیش بینی می شود که گرمای جهان هم دوره های خشک و هم دوره های بارندگی شدید را تشدید کند. نمونه ای از نوع حوادثی را که انتظار می رود در سیاره ای گرم تر با تکرر بیش تری به وقوع پیوندد چین ارائه داد. در ماه ژولای و اوت سال 2013 میلادی بخش عمده ای از جنوب چین را خشکسالی و گرمای شدید فرا گرفت. در هفت استان میزان بارندگی بیش از 50 درصد کم تر از میانگین منطقه بود و در نتیجه هشت میلیون هکتار زمین کشاورزی تشنه بر جای ماند. قریب 8 میلیارد دلار خسارت به کشاورزی وارد شد. طبق گزارش یو اس نشنال کلایماتیک دیتا سنتر، این موج گرما ” از نظر محدوده جغرافیایی اثر،و دوره زمانی و شدت آن یکی از شدید ترین امواج گرمایی بود که تا کنون در این کشور ثبت شده. در بیش از 300 ایستگاه هوا شناسی بیشینه درجه حرارت روزانه بیش از 40 درجه سانتیگراد بود.

در آنگولا و نامیبیا یعنی کشور هایی که از هر چهار نفر آنها یکی به سوء تغذیه مزمن مبتلاست، سال 2013 مصیبتی دیگر بود. این سال دومین سال متوالی بود که در این سی سالی که آب و هوای این کشور ها به سوی خشکی رفته کم ترین میزان بارندگی را داشت. در ناحیه شمال شرقی برزیل نیز خشکسالی بدی روی داد که تصور می شود شدید ترین خشکسالی نیم قرن گذشته این کشور باشد و از اواخر سال 2012 میلادی تا شش ماه اول سال 2013 ادامه یافت و در اثر آن در برخی مناطق اصلا در طی سال باران نبارید. نتیجه کار 8 میلیارد دلار خسارت بود. سپس در ماه دسامبر سال 2013 بارانی که باید طی دو ماه می بارید ظرف چند ساعت فرو آمد و سنگین ترین بارندگی 90 سال گذشته کشور را رقم زد و به سیل شدید و رانش شد زمین انجامید.

در ژوئن 2013 در بخش هایی از هند و نپال بارندگی بی سابقه ای رخ داد بطوری که میزان آن در شمال غرب هند دو برابر میانگین بارندگی ماهانه بود. سیل و رانش زمین ناشی از این بارندگی شدید بیش از 6500 نفر را کشت.

پر هزینه ترین حادثه آب و هوایی سال 2013، به گفته شرکت بیمه مادر آون بنفیلد که شرکت های بیمه را بیمه می کند، سیل بهار اروپای مرکزی بود که 22 میلیارد دلار خسارت بر جای گذاشت که فقط یک چهارم آن بیمه بود.  سیل ژوئن استان آلبرتای کانادا خسارت بار ترین فاجعه طبیعی تاریخ این کشور بود و 5.2 میلیارد دلار خسارت وارد کرد. یکی از شرکت های بیمه کانادا که اموال و دارایی ها رابیمه می کند اعلام کرد که نرخ بیمه ها را 20 درصد افزایش می دهد. مدت کوتاهی قبل از آن مدیر عامل این شرکت هشدار داده بود که ” حوادث شدید آب و هوایی روز به روز افراطی تر می شوند و تکرر آنها نیز بیش تر می شود.” این یکی از تعداد فزاینده کسب و کار هایی است که پیوسته در می یابند که تغییر آب و هوا چه خطری برای سود نهایی آنان دارد.

سیل اروپای مرکزی و آلمان بهار 2013

برخی شرکت های بیمه کلا از نواحی ساحلی مستعد توفان بیرون آمده اند. در جهانی گرم تر ضرورتا تعداد گردباد ( یا تند باد) های گرمسیری بیش تر نخواهد شد اما وقتی گرد باد تشکیل شد بخت زیادی دارد که از انرژی گرمایی اضافی موجود نیرو بگیرد و بسیار شدید شود.  این گردباد همراه با دریایی که بالا بودن سطح آن موج توفان را خطرناک تر می کند، و جمعیت و زیر ساخت های فزاینده مناطق آسیب پذیر، بهترین موقعیت را برای  ایجاد خسارت های بسیار شدید دارد.

در سال 2013 تعداد توفان های گرمسیری ای که ایجاد شد از میانگین دهه 1980 تا کنون بیش تر بود اما تعداد آنهایی که به زمین رسیدند کم تر از میانگین بود. در ماه سپتامبر مکزیک به شکلی بی سابقه بطور همزمان ازهر دو طرف اقیانوس اطلس شمالی و پاسیفیک شرقی مورد هجوم توفان قرار گرفت. سپس در ماه نوامبر ( آبان 1392 ) فوق توفان هایان از پاسیفیک غربی برخاست که قوی ترین توفان گرمسیری ثبت شده بود و باریکه های بزرگی از فیلیپین را ویران کرد و موجب رانش شدید زمین شد و 8000 نفر قربانی بر جای گذاشت و میلیون ها نفر را بی خانمان کرد. باد نیرومندی که سرعت آن به 380 میلیون در ساعت می رسید و موج شدید توفان خسارتی معادل 13 میلیارد دلار وارد آورد.

هر چند حوادثی چنین ممکن بود قبل از گرم شدن کره زمین به دست انسان نیز روی دهد، در اثر بالا رفتن درجه حرارت خطر حوادث غیر مترقبه آب و هوایی پیوسته بیش تر می شود. افزون بر این، خطر عبور از آستانه های نامریی- مانند ذوب شدن لایه های بزرگ یخ – که به سبب آن  اثرات گرمای زمین در مقیاس عمر انسان ها غیر قابل بازگشت می شود نیز خطری واقعی است. اگر سرعت تغییر سریع باشد تطابق با آن مشکل یاغیر ممکن می شود. دولت های جهان متعهد شده اند که برای حفظ تمدن نگذارند درجه حرارت از دو درجه سانتیگراد بیش ت افزایش یابد. اما اگر کاهشی قابل ملاحظه در میزان استفاده از سوخت های فسیلی و نابودی جنگل ها پیش نیاید ما از این مقدار بسیار فراتر خواهیم رفت. این کار عظیم نیازمند سرمایه گذاری است اما هزینه هایی که در اثر بی عملی به ما تحمیل خواهد شد غیر قابل محاسبه است.

منبع: موسسه تحقیقات زیست محیطی ارت پالیسی