واکسن کوبایی، آیا جهان را تکان خواهد داد؟

کرونا ویروس، به کوبا، جزیره واکسن خوش امدید

کوبا با تجریه بالایی که در زمینه ی سلامتی و بیو تکنولوژی دارد، تحقیقاتی را در مورد تولید واکسن کرونا انجام داده که توجه خاصی را در جامعه پزشکی و بین المللی بر انگیخته است.

شهرت کوبا در زمینه بهداشت – بیش از موسیقی کوبایی، سواحل افسانه ای و سیگار کوبا یا تحسین کنندگان و منتقدان کاسترو – کاملا تثبیت شده است. دسترسی مردم به درمان رایگان، سطح بالای آموزش و تخصص پزشکی و دیپلوماسی فعال کوبا در زمینه ی پزشکی عواملی هستند که طب کوبا را در سطح بین المللی مطرح کرده اند.

به زودی کوبا می تواند روی سلاح نمادین جدیدی از قدرت خود حساب کند: واکسن ضد کووید. از میان شصت و سه نامزدی که در مسابقه ی بین المللی واکسن کورونا شرکت دارند جزیره کاسترو جایگاه برجسته ای را به خود اختصاص داده است. کوبا اکنون چهار واکسن در دست بررسی دارد که یکی از آنها به نام سوبرانا 2 وارد مرحله ی سوم تحقیقات یعنی مرحله ی آزمایش بالینی شده است.

کوبا در این زمینه سنتی درازمدت و مهارتی واقعی دارد. این کشور می تواند برای تولید واکسن کرونا بر روی سازمان مهندسی ژنتیک و بیو تکنولوژی ( CIGB) و همچنین “انستیتو واکسن فینلی (FVI  ) ” خود حساب کند. هر یک از دو موسسه، دو واکسن در دست بررسی دارند.

بیوتکنولوژی،منشا درآمد برای کوبا

به گفته ی دکتر آنه سینیکی [i]– مدیر رصد سلامت در انستیتو روابط بین المللی و استراتژیک پاریس: ” این خبر تعجبی ندارد. سال هاست که کوبا از نظام بهداشتی  اش مانند سلاح نرم استفاده می کند خواه در وقایع و شرایط فاجعه آمیز، خواه در دیپلوماسی ی پزشکی و خواه در تحقیقات و توسعه. آنها اولین کشوری بودند که واکسن مننگوکوک ب [ii]را تهیه کردند.”

این صنعت اول از همه به نفع کوبایی ها است.

دکتر فرانکو کاوالی متخصص سرطان، پرفسور بازنشسته  اونکولوژی دانشگاه برن در سوییس ومدیر سازمان مردم نهاد مدی کلوب اروپا ( ان جی او )، که پروژه های مشارکت پزشکی و علمی را برای حمایت از سیستم بهداشتی کوبا هدایت می کند و یکی از مروجان نظام بهداشتی کوبا در خارج است می گوید: در بین سیزده واکسن اجباری مصرفی در کوبا، نه عدد آن در خود این کشور تولید می شود.

در برابر آزمون پاندمی، کوبا ظرفیت خود را برای تاب آوری و  مقاومت در مقابل ویروس نشان داد، بطوری که سازمان بهداشت جهانی مدیریت بهداشتی کوبا را به این کشور تبریک گفت. به گفته پروفسور کاوالی : ” راه حل آنها به مدل چینی بود و همه جا تعطیل شد.” اما علاوه بر آن: ” هر بیماری که آزمایش او مثبت می شد تا زمانی که دیگر مثبت نباشد در بیمارستان بستری می شد. و تمام اشخاصی که مشکوک به تماس با بیماری بودند قرنطینه می شدند و هر روز یک دکتر یا یک دانشجوی پزشکی به آنها سر می زدند.” کوبا در تاریخ نوزده مارس سال 2020 یک اکیپ پزشکی شامل پنجاه و سه دکتر و پرستار را به ایتالیا فرستاد.

در حالی که شمال ایتالیا در برابر چشمان اروپای ناتوان در گیر فاجعه ای بهداشتی شده بود، کوبا یک گروه پزشکی بزرگ به لومباردی فرستاد. در 19 مارس 2020 گروهی شامل 53 پزشک و پرستار کوبایی به ایتالیا اعزام شدند تا آلوده ترین کشور اروپا در آن موقع را کمک کنند.  دکتر فرانکو کاوالی، استاد سوئیسی سرطان شناسی و رئیس مدی کلوب اروپا، که چند ماه بعد برای ماموریتی به کوبا رفته بود گفت که از دیدن وضعیت کوبا تحت تاثیر قرار گرفته است: ” میزان مرگ ناشی از کرونا در این کشور در میانه ی ماه نوامبر تنها 138 نفر بود که طبق آمار سازمان بهداشت جهانی 100 برابر کم تر از میزان مرگ و میر کرونا در بلژیک است در صورتی که هر دو کشور تقریبا 11 میلیون نفر جمعیت دارند.”

چرا کوبا می خواهد واکسن خود را تولید کند

به گفته ی دکتر آنه سینیکی امروز تلاش برای هماهنگ کردن نیرو ها جهت مقابله با ویروس کار خوبی است. مانند برنامه مشارکتی ی کوواکس ” برای دسترسی جهانی و عادلانه مردم به واکسن های ضد کووید 19″ که مشترکا توسط موسسه گَوی الیانس[iii]، موسسه سپی [iv]  و سازمان بهداشت جهانی مدیریت می شود.

اما کوبا به نظام سلامتی خود اعتماد دارد و نخواست در برنامه جهانی کوواکس شرکت کند. به گفته دکتر سیکینی کوبا اعلام کرد که به تولید واکسن ملی خود خوشبین است.  دکتر فرانکو کاوالی می گوید امروز در کوبا هیچ واکسنی نیست، نه واکسن روسی هست نه چینی ” اما در این کشور انگیزه ای اقتصادی برای تولید واکسن کوبایی وجود دارد.” او می داند که در کوبا بیوتکنولوژی هم مانند گردشگری و اعزام هیات های پزشکی یکی از منابع درآمد کشور است.

کووالی می گوید کوبایی ها در ابتدا به روش های “اجتناب تا حد ممکن از آلودگی ” اتکا داشتند. اما در ماه نوامبر و از لحظه ای که کشور مرز خود را بر روی گردشگران باز کرد اوضاع بهداشتی در جزیره بشدت وخیم شد. کوبا مرز ها را مخصوصا به این علت باز کرد که از یکی از بخش های حیاتی اقتصاد کشور در شرایطی که اقتصاد آن از سال 1962 تا کنون تحت تحریم آمریکاست و دیگر به حد خفگی رسیده، حمایت کند.

این که آیا کوبا دارایی های لازم برای تولید واکسن کووید را دارد یا خیر بر ما معلوم نیست زیرا ما نمی توانیم نتیجه فاز سه ( بالینی) را پیش بینی کنیم. دکتر سینیکی می گوید : ” خیلی ها مانند استرالیا یا اانستیتو پاستور در این مرحله نا امید شدند و کار را رها کردند.” او می افزاید:” کوبا در این زمینه جزء گروه برتر یا لیگ یک نیست، خارج از آن است. یک کشور کوچک تحت تحریم است که برای  خودش این حق و تجمل را قایل شده که دست به تحقیقات زیست- طبی بزند و در این کار بسیار موفق است. بله آنها موفق اند. بیش از آن چه لازم دارند پزشک تربیت می کنند و از آن مانند کالایی صادراتی استفاده می کنند و این چیزی است که بسیاری از کشور ها خواهان آنند مثلا فرانسه در سال 2020 برا ی مارتینیک به پزشک نیاز داشت تا از مقابله با همه گیری ی ویروس کرونا در آن جا حمایت کند.

دکتر کوالی می گوید  کوبا با ریتم خود پیش می رود: ” تا آن جا که از طریق گفتگوهایم با پزشکان کوبایی می دانم  انها در حال ارسال نتایج مراحل یک و دوی تست به مجلات علمی هستند. آنها امیدوارند مرحله سه تست تا ماه مارس و آوریل به اتمام برسد و اوایل تابستان عملیات واکسن را شروع کنند. ” این متخصص سرطان شناس به بیوتکنولوژی کوبا باور دارد. می گوید: ” تکنولوژی سنتی آنها کمی کند است ولی آنها فکر می کنند که این واکسن در ده درجه سانتیگراد ثبات خواهد داشت.”  اگر چنین باشد این واکسن نسبت به فایزر و مددرنا که حفظ آنها در زنجیره سرد برای کشورهای جنوبی بسیار پیچیده است امتیاز بزرگی خواهد داشت.

تولید صد میلیون دوز واکسن از سال دوهزار و یک  

برای کوبا اولین بازار فروش واکسن آمریکای جنوبی است ولی نه فقط آنها زیرا چندین کشور دیگر هم هستند که هم اکنون نیز مشتری دیپلوماسی ی پزشکی ی کوبا هستند. به علاوه، بعضی کشورها همچون ایران در تست کلینیکی شرکت می کنند به دلیل این که در کوبا به اندازه کافی بیمار مثبت وجود ندارد. اینها همه عواملی هستند که ژئوپولیتیک ( جغرافیای سیاسی ) واکسن را تعیین می کنند. به علاوه به گفته دکتر کووالی کوبا دو شعبه در  چین دارد که برای بازار چین تولید می کنند.

بلندپروازی کوبا بسیار عظیم است: تولید صد میلیون واکسن “سوبرآنا 2″ ، که دو بار باید در عضله تزریق شود، از سال دو هزار و یک به بعد که این مقدار پنج برابر نیاز تمام مردم کوبا ست . به گفته دکتر سیکینی ” همچنین آنها از احتمال واکسینه کردن توریست ها صحبت می کنند. اما چون این واکسن باید دو بار به فاصله ی 28 روز تزریق شود با این کار این امکان را به خود می دهند که اقتصاد گردشگری را که ضربه بسیار بدی خورده احیاء کنند. “

فراتر از محاسبه ی منافع مالی احتمالی ی صنعت بیوتکنولوژی کوبا، این کشور از  ضربه ی مهلکی که ترامپ در ماه ژانویه و قبل  از ترک کاخ سفید به کوبا وارد کرد رنج می برد و  آن دوباره ثبت کردن کوبا در لیست کشورهای حامی تروریست بود. برای کوبا که بخش بزرگی از درآمد آن از طریق پولی است که مهاجران کوبایی مقیم امریکا به کشورمی فرستند این مساله فاجعه ای جدی تر از پاندمی است.

تهیه و ترجمه از خانم دکتر نیلو فر رضایی نراقی، با تشکر از ایشان 

[i] – Anne Senequier

_{[ii] – عامل ایجاد مننزیت}

[iii] – Gavi Alliance

[iv] – The coalition for Innovations in Epidemic Preparedness