محیط زیست به زبان ساده. اکولوژی چیست (1)

اکولوژی چیست؟

در کشور اندونزی جزیره ای وجود دارد به نام جزیره برونئی شمالی، حدود 40 سال پیش نود درصد مردم این جزیره مالاریا داشتند. هر روز چند نفر در اثر این مرض جان خود را از دست می دادند و شکم بسیاری از آنها بزرگ شده بود. سازمان بهداشت جهانی که در واقع نماینده امور بهداشتی همه کشورهای جهان در سازمان ملل است و در همه دنیا با بیماریهای مختلف مبارزه می کند، تصمیم گرفت مالاریا را در این جزیره ریشه کن کند، عملیات شروع شد. مقدار زیادی سم تهیه شد و سرتاسر جزیره با آن سم پاشی شد. اسم این سم که خیلی هم قوی بود دیلدرین بود و اثر آن خیلی شبیه ددت بود که همه ما با نام آن آشنا هستیم. این سم بر پشه مالاریا اثر خوبی داشت. بعد از مدتی همه پشه ها را نابود کرد و مردم جزیره خیلی خوشحال شدند. مالاریا تقریبا ریشه کن شد و دیگر هیچ کس مالاریا نمی گرفت. برنامه کاملا موفقیت آمیز بود و دکترها و کارمندان بهداشت و خلاصه همه از این بابت خوشحال بودند. اما قضیه به همین جا ختم نشد و اتفاقات دیگری هم روی داد.

آرامش در آغوش مادر

سم پاشی فقط پشه ها را نکشته بود بلکه مگس و سوسک ها را هم در اثر سم پاشی از بین رفته بودند مردم جزیره از این بابت خیلی خوشحال بودند. خانه های آنها پر از سوسک و مگس بود و حالا این سم عزیز آنها را از شرهر چه مگس بود راحت کرده بود و می توانستند در خانه خود راحت و آسوده بنشینند و مجبور نباشند هر دم مگسی را بپرانند، مدتی بعد مردم دیدند که دیگر از مارمولک هم خبری نیست. مارمولک ها کجا رفته بودند؟ کم کم از گوشه کنار مارمولک مرده بود که پیدا می شد و بعدا مردم فهمیدند که مارمولک ها در اثر همین سم پاشی مرده بودند، چون خوراک مارمولک ها مگس و سوسک و امثال آن است و مارمولک ها در اثر خوردن مگس ها و سوسک های سمی مرده بودند. دیگر رضایت و شادی مردم حدی نداشت. عجب سمی است. دست سازنده اش درد نکند. ببین چه چیزهایی می سازند. این حرف ها ورد زبان مردم بود و شرکت سازنده سم هم به آن افتخار می کرد. واقعا هم کار بزرگی شده بود. هیچ سابقه نداشت که بشر بتواند یکباره از شر این همه مزاحم رها شود. این پیروزی البته ناشی از پیشرفت علم و صنعت بود. اما قضیه به همین جا ختم نشد و اتفاق دیگری هم روی داد.

چند وقت بعد گربه های جزیره هم مردند آنها دیگر چرا؟ چون آنها مارمولک های مسموم را خورده بودند. بدن مارمولک ها سمی بود و گربه هایی که آنها را خورده بودند هم بدنشان مسموم شده بود و در نتیجه مسمومیت، مرده بودند. در اینجا دیگر مردم کمی ناراحت شدند. خیلی از آنها گربه ها را دوست داشتند و گربه ها آزاری به آنها نمی رساندند و هیچ کس دلش نمی خواست که این همه گربه بمیرند، اما خیلی به آن توجه نکردند و فقط دلشان به حال آنها سوخت. اما مدت زیادی نگذشت که تمام جزیره پر از موش شد تعداد موش ها آن قدر زیاد بود که در هر خانه تعداد زیادی موش رژه می رفتند. موش ها زیر دست و پای آنها می رفتند. این دیگر چه مصیبتی بود؟ این همه موش از کجا آمده بود؟
در نزدیکی های شهر جنگلی وجود داشت که تعداد زیادی موش در آن زندگی می کردند. گربه ها برای شکار موش ها به آنجا می رفتند اما حالا گربه ها همگی از بین رفته بودند، دیگر شکارچی اصلی موش ها از بین رفته بود. زادو ولد موش ها خیلی سریع است در نتیجه یکباره و ظرف مدت کوتاهی تعداد موش ها خیلی زیاد شد و زندگی را بر مردم جزیره سخت کرد. بعد هم یک گرفتاری دیگر پیش آمد. روی بدن موش ها پر از کک بود و این کک ها بیماری تیفوس را منتقل می کردند. فاجعه شروع شد. خانه ها پر از موش شد و تعداد زیادی از مردم تیفوس گرفتند. دوباره زندگی سخت شد و باز هم هر روز تعدادی از مردم می مردند، کار آن قدر بالا گرفت که سازمان جهانی بهداشت مجبور شد پول هنگفتنی صرف مبارزه با موش و تیفوس کند. هزینه ای که صرف این مبازرزه شد تقریبا مساوی هزینه ای بود که مصروف مبارزه با مالاریا شده بود اما قضیه به این جا ختم نشد و اتفاقات دیگری نیز روی داد.

مدتی بعد سقف خانه های مردم جزیره شروع کرد به فرو ریختن. هر روز سقف چند خانه فرو می ریخت و تعدادی از مردم بی خانمان می شدند. این مصیبت دیگر از کجا آمده بود؟ کسی نمی دانست. اما پس از مدتی رد پای سم پاشی در آن دیده شد. سم پاشی به سقف خانه ها چه کار داشت؟ درست است که سم زیادی مصرف شده بود اما سم که به سقف خانه ارتباط ندارد. اما واقعیت آن بود که ارتباط داشت.
مردم این جزیره بسیار فقیر بودند و سقف خانه اغلب آنها از پوشال ساخته شده بود. در این جزیره نوعی کرم ابریشم زندگی می کرد که سم پاشی روی آن اثری نکرده بود. بالاخره سم هر قدر هم قوی باشد روی همه موجودات به یک شکل اثر نمی کند. غذای مورد علاقه این کرم برگ های موجود در سقف های پوشالی بود و همیشه تعدادی از این کرم ها در لابه لای پوشال ها وجود داشتند. اما زنبورها و برخی از حشرات دیگر شکارچی این کرم ها بودند و آنها را می خوردند و در نتیجه جمعیت آنها را مهار می کردند. سم پاشی که صورت گرفت این زنبورها و حشرات نیز از بین رفتند، پس دیگر این کرم هیچ دشمن و شکارچی طبیعی نداشت و در نتیجه جمعیت آن به سرعت رشد کرد و ازدیاد یافت. تعداد زیادی کرم به جان برگ های موجود در سقف خانه ها افتادند و با چنان سرعتی این برگ ها را می خوردند که موجب فرو ریختن بسیاری از سقف های پوشالی می شد.

سرانجام با صرف هزینه بسیار زیادی همه مشکلات تا حد زیادی مهار شد اما دانشمندان می گفتند که به علت سم پاشی اکولوژی جزیره بر هم ریخته است.

اما براستی اکولوژی چیست؟
ادامه دارد

مطالب این مقاله از کتاب “زیستن در محیط زیست” نوشته دانشمند برجسته پروفسور جی تی میلر و ترجمه دکتر مجید مخدوم، استاد ارجمند محیط زیست دانشگاه تهران، اقتباس شده است. حمید طراوتی

G. Tyler Miller