دکتر روحانی و انتقال آب خزر به سمنان

سخنان اخیر رئیس جمهور محترم در سمنان در باره انتقال آب دریای خزر به سمنان و بویژه سخنان اخیر ایشان در کابینه در باره عدم وجود مشکل کم آبی در ایران و سایر مسایلی که عنوان کردند نوعی برگشت صدو هشتاد درجه از مواضعی بود که ایشان همواره از آن دفاع می کردند و طبعا سبب نومیدی بسیار گردید. شنیده بودیم که چنبره بوروکراسی و فشار های روزمره آن انسان ها را مچاله می کند و چنان/ و چندان/ تحت فشار می گذارد که سرانجام به سازو کار های آن تسلیم شوند اما از رییس جمهور محترم که همواره از اندیشه حفاظت از محیط زیست و از علم و دانش و شفافیت دفاع می کردند، چنین برخوردی با مسایل زیست محیطی بسیار بعید بود.
می گویند روزی مردی در بوستانی دور و بر یک نیمکت می گشت و زمین را جستجو می کرد. کسی به او گفت که دنبال چه می گردی. مرد گفت انگشترم را گم کرده ام. پرسید کجا گم کرده ای. پاسخ داد در کوه های نزدیک شهر. آن شخص با تعجب گفت پس چرا اینجا دنبالش می گردی؟ مرد گفت: چون اینجا راحت تر است.
واقعیت آن است که رویارویی با مشکلات محیط زیست کار دشواری است. دشوار است چون با عادات و الگو های معمول زندگی مردم و سیاست های جا افتاده توسعه، همان توسعه ای که به تخریب محیط زیست انجامیده، در تناقض است. دشوار است چون مبارزه با این مشکلات مستلزم خلاقیت و ابتکار است و الگوی توسعه جدیدی را می طلبد و نیازمند مشارکت وسیع مردمی ست. اما بوروکراسی سنگین و کند پای ما نه خلاقیت دارد و نه اجازه تفکر می دهد و نه میدان حرکت. از یک سو جمعیت ما زیاد شده، الگوی زندگی مصرفی در جامعه جا افتاده و سطح مصرف افزایش یافته و نیاز های متعددی هست که باید پاسخ داده شود و مسئولان دولتی هم از این بابت تحت فشار شدید قرار دارند. از طرف دیگر گرمایش کره زمین نیز ادامه حیات را در فلات ایران دشوار کرده ست و کم آبی و خشکی و خشکسالی بر زندگی مردم و تولید کشاورزی و صنعتی اثری بسیار مخرب داشته است. در این شرایط چه باید کرد؟ دو راه بیش تر وجود ندارد. یا ادامه راه رفته البته با قید کمی احتیاط و ابراز ارادت به محیط زیست. یا در انداختن طرحی واقعا نو و تغییر بارز الگوی توسعه. اولی کار راحتی است. همان است که آن مرد در آن بوستان می کرد. الگوی حل مسایل هم در راه اول به صورت حاضر و آماده وجود دارد. سمنان آب ندارد؟ برای آن می آوریم. از کجا؟ از همین نزدیکی ها یعنی از خزر. فن آوری مهندسی آن را هم داریم. هزینه آن را هم که بین 6 تا 9 هزار میلیارد تومان برآورده شده بالاخره به نحوی تامین خواهیم کرد. مردم هم راضی خواهند بود و در این 12 تا 15 سالی که اجرای این پروژه به طول می انجامد ما را دعا خواهند کرد. دیگر کاری به این نداریم که چه بر سر اکو سیستم بسته خزر می آید، چه پهنه ای از جنگل های هیرکانی نیم رخ شمالی البرز آسیب خواهد دید، انجام لوله کشی به ارتفاع بسیار بالا تا چه اندازه از نظر فنی و امنیتی غیر قابل اتکاست و سرانجام این آب چه مشکلی از سمنان را حل خواهد کرد. این هم مهم نیست که مطالعات کارشناسی این پروژه را تایید نکرده. مهم آن است که مردم راضی باشند. اما واقعیت این است که با تخریب سرزمین و تبعات ناگوار آن مردم نیز راضی نخواهند بود.

حل مشکل کم آبی در سمنان و سایر مناطق مشابه آن مستلزم تغییراتی مهم در الگوی توسعه و رویه زندگی ماست. بسیاری از صنایع پر آب طلب را باید به مدد حمایت و اعطای یارانه از آن مناطق بیرون راند و به آنها کمک کرد تا در جای دیگری فعالیت کنند. کشاورزی را باید- از طریق همفکری با مردم و ارائه راهکار های جدیدی به آنها برای کسب درآمد- بشدت در این مناطق محدود کرد. مصرف آب شرب را باید تحت نظارت درآورد و از هدر رفتن آب در لوله ها و مصرف بی رویه جلوگیری نمود. کویر سمنان را باید به اشکال مختلف – از جمله گسترش گردشگری در کویر و نصب و راه اندازی نیروگاه های خورشیدی و تولید برق از توربین های بادی و گسترش صنایع دستی بومیان و غیره- به خدمت گرفت و مردمی را که از زمین های کشاورزی جدا می شوند در این زمینه ها مشغول به کار کرد. باید از تمام تجارب جهانی و فن آوری های نوین قابل استفاده در مناطق کویری سود جست . باید و باید و باید ….. های بسیاری هست.
این کار البته بسیار دشوار است و نیاز به سرمایه گذاری بسیار و خلاقیت و مشارکت وسیع مردم دارد، اما کاری است ماندنی و پایدار و رضایت مردم را نیز فراهم خواهد کرد. اگر همان حداقل بودجه انتقال آب یعنی 6000 میلیارد تومان را در این راه صرف کنیم شاید زود تر از 14 سال به رضایت مردم برسیم و طبیعت خود را نیز حفظ کنیم. این کار دشوار است و مقاومت در برابر گزینه های مخرب مقابل آن نیز دشوار تر از آن است اما چاره ای جز این نیست.
اندر شداید سخت پدید آید/ فضل و بزرگمردی و سالاری