جای خالی بیرق خورشیدی در کویر های ایران

نامه زیر را اقای آل یاسین فرستاده اند که ضمن پوزش فراوان از ایشان در همین جا منتشر می شود.

دوست فاضل و فرزانه دکتر طراوتی

از اینهمه اظهار لطف و عنایت جنابعالی شرمنده می شوم. من دکتر نیستم و کارشناس هیدرولوژی هم نیستم. یک فوق لیسانس عمران دانشکده فنی دانشگاه تهران(1339) و یک فوق لیسانس سازه های آبی از هلند دارم. پنجاه سالی هم در عرصه توسعه با گرایش انواع سازه های آبی و مدیریت طرحهای عمرانی خدمت کرده ام.

سپاسگزار اصلاح مطلب هستم.

با ارادت ، احمد آل یاسین

—————————————————————————

آقای دکتر احمد آل یاسین که از کارشناسان کهنه کار و مبرز ایران در امور مربوط به آب هستند و دکترای هیدرولوژی دارند وغمخوار محیط زیست پریشان ایرانند و همواره در اعتلای دانش زیست محیطی مهندسان و جوانان ایران کوشیده اند، مقاله مفصلی در باره نیروی خورشیدی وقابلیت های استفاده از آن نوشته اند که حاوی اطلاعات و رهنمود های ارزشمندی است. این مقاله را ایشان از سر لطف برای ما فرستاده اند که بدین وسیله ضمن تشکر از ایشان بخش هایی از آن را تقدیم می کنیم. باشد که این ثروت عظیم ایران، نیروی خورشیدی، مورد توجه قرار گیرد و با وضع سیاست های حمایتی بتواند سرمایه لازم را برای توسعه جذب کند تا ما که بخش های سبز و پر آب فلات ایران را ویران کرده ایم حداقل از بخش خشک آن گنجی بیرون آوریم تا راهی میان بر به توسعه زده باشیم و رکود و بی کاری جای خود را به نشاط و فعالیت بدهد. با سپاس از ایشان.

پتانسیل خورشیدی فلات ایران

ایران از منظر مدت تابش خورشید و پتانسیل برق در هر متر مربع یکی ازپرتابش ترین  مناطق جهان برای تولید برق  از انرژی خورشید شناخته شده است. مناطق مناسب برای استقرار نیروگاه های خورشیدی از تابش 2000 تا 2800 کیلوات ساعت بر متر مربع در سال برخوردارند. بر اساس گزارش سازمان انرژی های نو ایران(سانا)، وابسته به وزارت نیرو، چگونگی تابش خورشید به سرزمین ایران برآورد شده است. طبق این گزارش پتانسیل تولید برق خورشیدی در سواحل خزر حدود 2/3 تا 8/3، در نواحی شمال آذربایجان و شمال خراسان حدود 8/3 تا 5/4، در دشت کویر و نواحی مرکزی حدود 5/4 تا 2/5 ودر نواحی کویر لویت حدود 2/5 تا 4/5 کیلوات ساعت بر متر مریع در روز برآورد شده است.

بخش بزرگی از فلات ایران (حدود ½ مساحت آن) از رشته‌ کوهای متوالی، ارتفاعات وکوهپایه ها پوشیده شده و مانند حلقه‌ای تمام نواحی پست میانی را محصور ساخته است. در میان کوه های البرز، خراسان، کوه های مرکزی و رشته کوه های زاگرس در شرق ، بیابان های داخلی ایران به مساحت تقریبی 320000 کیلومتر مربع ( حدود یک پنجم مساحت کشور)، شامل دشت کویر و کویر لوت، روی کمربند خشک نیم کره شمالی قرار گرفته است. کویرهای ایران با بیش از 300 روز آفتابی از قطب های حرارتی محسوب می شود و گرمای آن به 50 درجه سانتیگراد می رسد. تا کنون نیروگاه های زیر در ایران به بهره برداری رسیده اند که متولی همه آنها شرکت سانا وابسته به  سازمان انرژی های نو بوده است.

• نیروگاه خورشیدی شیراز تاسیس 1387 از نوع خورشیدی سهموی خطی است که در ایران توسط متخصصان داخلی ساخته شده‌است. در ابتدا نیروگاه با توان ۲۵۰کیلووات در نظر گرفته شد که بعدا به 500 کیلوات افزایش یابد.
• نیروگاه سیکل ترکیبی خورشیدی یزد یکی از نیروگاه‌های ایران با ظرفیت تولید کل ۴۶۷ مگاوات شامل دو واحد نیروگاه گازی به ظرفیت ۱۵۹ مگاوات و یک واحد بخاری ۱۳۲ مگاوات به همراه بخش خورشیدی ۱۷ مگاواتی است.
• برقرسانی فتوولتائیک به روستاها (برقرسانی به 358 خانوار روستایی) جمعاً به ظرفیت386 کیلووات طرح برقرسانی روستایی در سال 1385  از استان قزوین آغاز و سپس دراستان های گیلان ، زنجان ، بوشهر ، یزد و کردستان اجرا شد. در این طرح نصب  58 سیستم فتوولتائیک جهت برق رسانی به روستاهای فاقد برق به صورت پایلوت با موفقیت انجام شده است.
• طراحی ،نصب و راه اندازی نیروگاه فتوولتائیک با ظرفیت اسمی 97 کیلووات در منطقه سرکویر سمنان این طرح در سال 1373  آغاز و در سال 1374 توسط سازمان انرژی اتمی ایران به پایان رسید . و در سال 1383  به وزارت نیرو انتقال یافت.
• طراحی، نصب و راه اندازی نیروگاه فتوولتائیک با ظرفیت اسمی 30 کیلووات متصل به شبکه در طالقان سیستم فتولتائیک 30 کیلووات متصل به شبکه در سایت طالقان در دامنه البرز جنوبی واقع است. ظرفیت نصب شده 40 کیلووات و تا 100 کیلووات قابلیت افزایش دارد. این نیروگاه در سال 1381 به بهره برداری رسید.
• طراحی ، نصب و راه اندازی نیروگاه فتوولتائیک با ظرفیت اسمی 5 کیلووات در منطقه دربید یزد. این پروژه توسط سازمان انرژی اتمی ایران اجرا و در سال 1383 به وزارت نیرومنتقل شده است.

 مزایای نیروگاه های خورشیدی

 نیروگاه های خورشیدی در ایران در مقایسه با نیروگاه های متکی به سوخت نفت و گاز و ذغال سنگ مزایای قابل توجه  و با ارزشی دارند که اهمیت توسعه آن ها در کشور را چند برابر می کند :

• سازگاری با محیط زیست، بدون آلودگی آبها و انتشاز کربن
• صرفه جویی در مصارف نفت و گاز کشور به علت عدم نیاز به مواد سوختی
• ثبات قیمت کیلو وات ساعت برق به سبب عدم وابستگی تولید برق به مواد سوختی
• استهلاک و تعمیرات بسیار کم تر از نیروگاه های معمولی
• متناسب با مناطق جغرافیایی گرم و خشک
• متناسب با مناطق کم آب و درگیر مسایل ناشی از تنش آبی
• امکان ایجاد نیروگاه خورشیدی با ظرفیت های کوچک تا بزرگ
• امکان بهره برداری از نیروگاه های خورشیدی در پهنه بسیار وسیعی از کشور. در کویرها و بیابان ها، در دشت های بایر و کوهپابه ها.
• احداث نیروگاه های خورشیدی در نزدیکی شهرها و روستا ها، سبب صرفه جویی هنگفتی بابت ایجاد خطوط انتقال برق می شود

 سازمان انرژی های نو، دو سوم کشور را با پتانسیل 5/4 تا 5/5 کیلوات ساعت بر متر مربع در روز معرفی کرده است. پتانسیل 5 کیلوات ساعت در روز بر متر مربع انرژی یعنی توان 208 وات بر متر مربع، و در یک کیلومتر مربع مساحت ، مقدار توان به 208000 کیلوات ، می رسد. چنانچه راندمان تبدیل انرژی خورشید به برق 15 درصد باشد، در هر کیلومتر مربع از مساحت بیابان ها، کویرها و کوهپایه های ایران می توان حدود 31200 کیلوات برق تولید کرد. در 2000 کیلومتر مربع میزان تولید برق به 62400 مگاوات می رسد. اگر 2000 کیلومتر مربع هم برای تاسیسات مربوطه مانند زیرساخت ها، بناها، راه ها و غیره در نظر گرفته شود، می توان در 4000 کیلومتر مربع 62400 مگاوات برق خورشیدی تولید کرد. در صورت اختصاص نیمی از مساحت 320000 کیلومتر مربع کویرهای ایران (160000 کیلومتر مربع)، میزان تولید برق می تواند به رقم 2500000 مگاوات برسد که رقم بسیار بزرگی است و از کل تولید برق کنونی کشور( سال 1392 ) بسیار بیش تر است.

نیروگاه خورشیدی در کویر

با استقرار نیروگاه های خورشیدی در نواحی مرزی، می توان برق اضافی را به کشورهای همسایه انتقال داد. با توجه به پتانسیل سرشار انرژی خورشیدی در پهنه وسیع فلات ایران، به نظر می رسد، اگر چه طی 18 سال عمر سازمان انرژی های نو به همت کارشناسان ورزیده آن سازمان کارهای مطالعاتی، طراحی و اجرایی گوناگونی صورت گرفته، ولی در مقایسه با سرعت پیشرفت سایر کشورها در عرصه توسعه انرژی خورشیدی، ایران با توجه به پتانسیل استثنایی و سرشاری که از انرژی خورشیدی دارد، به  شتاب لازم در توسعه نیروگاه های خورشیدی دست نیافته است. شاید یکی از علل عقب ماندگی ایران در توسعه بهره گیری از انرژی خورشیدی، عدم حمایت دولت از بخش خصوصی باشد. شرکت سانا (سازمان انرژی های نو) به عنوان کانون برنامه ریزی و ساماندهی می تواند با کمک وزارت نیرو پس از تهیه طرح جامع انرژی کشور در چارچوب طرح آمایش سرزمین، به حمایت بخش خصوصی پرداخته و با تولید صدها هزار مگاوات برق درپهنه وسیع بیابان ها و کویرهای ایران، بتواند :

• به کاهش آلودگی های زیست محیطی و تلطیف هوای شهرهای کشور کمک کند
• موجبات صدور برق به کشورهای همسایه را فراهم آورد
• سبب صرفه جویی درمصرف نفت و گاز کشور شود
• به تشکیل نهادهای مدنی و تخصصی توسعه انرژی خورشیدی کمک کند
• به کمک تلفات انتقال و توزیع برق شبکه های موجود شتافته و مبالغ بسیار هنگفتی را که صرف هزینه تولید نیروگاه های فسیلی و تلفات شبکه می شود، صرفه جویی کند.

در زمینه تلفات نیروگاهی و تلفات شبکه انتقال و توزیع برق، مهندس صحرائیان مدیرعامل شرکت توزیع نیروی برق شیراز در سخنانی، راندمان نیروگاه های تولید برق را 30 درصد دانسته که 70 درصد مابقی آن  تلفاتی است که به لایه اُزن نیز آسیب می رساند. بخشی از 30 درصد تولیدی نیروگاه ها نیز هنگام انتقال و توزیع برق تلف می شود که بر اساس آن می توان گفت: حدود 80% هزینه هایی که صرف تولید برق می شود, تلف می شود… با قیمت های جدید برق چنین احساس می شود که برای هر خانوار ایرانی مقرون به صرفه است که یک نیروگاه کوچک برق خورشیدی حداقل یک کیلو واتی برای مصارف روشنائی و کولر روی پشت بام خود نصب کند واز مزایای این انرژی لایزال و پاک بهره مند شود(گزارش خبرنگار وزارت نیرو در دفتر روابط عمومی توزیع برق شیراز).

مزرعه 89 هکتاری تولید انرژی خورشیدی در فرانسه

امید است با اقدامات دولت یازدهم، سازمان برنامه و بودجه بازگشایی شده و با تجمیع نخبگان و کارشناسان به تدوین طرح جامع انرژی و طرح جدید جامع آب کشور در چارچوب طرح آمایش سرزمین پرداخته و به بخش های اساسی توسعه کشور سامان دهد.