تخریب محیط زیست و بحران امنیت غذایی، چو دخلت نیست خرج آهسته تر کن

تویوتا اف سی وی

کودکان گرسنه آفریقا

غذا یا سوخت

 در سال های دهه 1370 میلادی که اعراب صادرات نفت خود را تحریم کردند، کشور های وارد کننده نفت رفته رفته به این فکر افتادند که آیا جانشینی برای نفت وجود دارد؟ برای تعدادی از کشور ها از جمله ایالات متحد، چندین کشور اروپایی و برزیل فکر کشت محصولات زراعی برای تولید سوخت خودرو بسیار جذاب بود. صنعت جدید تولید زیست – سوخت به راه افتاد.

این آغاز چیزی بود که قرار بود به یکی از غمبار ترین وقایع تاریخ بیانجامد. برزیل توانست با اتکا به نیشکر که گیاهی گرمسیری است برنامه تولید الکل برای سوخت خود رو را به شکل موفقیت آمیزی سامان دهد. اما در ایالات متحد محصول اصلی مصرفی برای این تولید، از بخت بد بقیه دنیا، ذرت بود. بین سال 1980 تا 2005 میلادی میزان غله مصرفی ایالات متحد برای تولید سوخت الکلی بتدریج از یک میلیون تن به 41 میلیون تن در سال افزایش یافت.

بعد گردباد کاترینا آمد که در اواخر اوت سال 2005 میلادی روی داد و پالایشگاه های نفت حوالی خلیج نیو اورلئان و خطوط عرضه بنزین را در هم کوبید. چندان که قیمت بنزین در ایالات متحد بسرعت بالا رفت و به گالونی 3 دلار رسید[1]، تبدیل یک بوشل ( 36 لیتر) 2 دلاری ذرت که با تقطیر آن 10.5 لیتر اتانول تولید می شد فوق العاده سود آور شد.

نتیجه عبارت بود از هجوم برای سرمایه گذاری و بنای کارخانه های تقطیر و عرق گیری. از نوامبر سال 2005 تا ماه ژوئن سال 2006 میلادی هر 9 روز یک بار کلنگ یک کارخانه تقطیر الکل در ایالات متحد به زمین می خورد. از ماه ژوئیه تا سپتامبر سرعت ساخت و ساز بیش تر شد و به هر پنج روز یک بار افزایش یافت. و در اکتبر سال 2006 به هر سه روز یک بار رسید.

بین سال 2005 تا 2011 میلادی غله مصرفی برای تولید سوخت خودرو از 41 میلیون تن به 127 میلیون تن – تقریبا یک سوم کل محصول غله ایالات متحد-  افزایش یافت. ایالت متحد در صدد است تا جای میدان های نفتی را با مزارع ذرت عوض کند تا بتواند بخشی از سوخت مورد نیاز خود رو های خود را تامین کند.

منحرف کردن مسیر غله به سمت تولید سوخت خودرو موجب افزایش قیمت مواد غذایی شده و مصرف کنندگان کم درآمد را در چهار گوشه جهان به رنج ناشی از شدید ترین تورم قیمت مواد غذایی در تاریخ در انداخته است. تا میانه سال 2012 قیمت گندم، ذرت و سویا تقریبا به دو برابر سطح قیمت آنها در گذشته صعود کرد.

ظاهرا اشتها برای تبدیل غله به سوخت خودرو سیری ناپذیر است. غله ای که صرف یک بار پر کردن مخزن بنزین 95 لیتری یک خودرو شاسی بلند می شود می تواند غذای یک نفر را برای یک سال تامین کند. غله ای که در سال 2011 در ایالات متحد به اتانول تبدیل شد می توانست ، با سطح متوسط مصرف جهان، غذای 400 میلیون نفر را تامین کند. اما اگر کل غله تولیدی ایالات متحد هم به الکل اتیلیک تبدیل شود تنها می تواند 18 درصد نیاز جاری خودرو های کشور به سوخت را تامین کند.

با رشد عظیم ظرفیت تقطیر ایالات متحد، این کشور بسرعت از برزیل پیشی گرفت و به رهبر جدید جهان در تولید سوخت- زیستی تبدیل شد. در سال2011 میلادی ایالات متحد 53 میلیارد لیتر و برزیل کم تر از 6 میلیارد لیتر اتانول تولید کرد و در مجموع این دو کشور 87 درصد زیست-سوخت جهان را تولید کردند. 53 میلیارد لیتر اتانولی که ایالات متحد از غله تولید کرد تقریبا 6 درصد از تقاضای بنزین این کشور را برآورده کرد. از جمله دیگر کشور هایی که از محصولات زراعی اتانول تولید می کنند، البته در مقادیری بسیار کم تر، می توان  چین، کانادا، فرانسه و آلمان را نام برد.

عمده رشد تولید اتانول در چند سال اخیر متمرکز بوده است. در سال 1980 میلادی جهان کم تر از یک میلیارد گالن سوخت اتانول تولید می کرد. تا سال 2000 این رقم به 4.5 میلیارد گالن افزایش یافت. سپس رشد آن ادامه یافت، البته با آهنگی آرام تر، و در سال 2005 تولید آن به 8.2 میلیارد گالن رسید. اما بین این سال و سال 2011 میلادی تولید آن جهش کرد و به 23 میلیارد گالن یا 125 میلیارد لیتر رسید.

برگرفته از فصل چهارم کتاب ” چو دخلت نیست خرج آهسته تر کن”

(تخریب محیط زیست و بحران امنیت غذایی)

نوشته لستر آر براون

ترجمه دکتر حمید طراوتی

نشر کارآفرین، تهران، روبروی دانشگاه تهران،