انقلاب خورشیدی

در آوریل سال 1954 میلادی دانشمندان برجسته جهان در واشنگتن دی سی جمع شدند تا چیز جدیدی را بشنوند که عبارت بود از پخش صدا و موسیقی از رادیویی که با نیروی خورشید کار می کرد. دانشمندان آزمایشگاه بل واقع در نیوجرسی در آن روز اختراع خود را به نمایش گذاشته بودند. این اختراع عبارت بود از اولین سلول خورشیدی قادر به کار که از سیلیکون ساخته شده بود. این پیشرفت فوق العاده، راه را برای انقلاب خورشیدی که امروز در پشت بام ها و نیروگاه های خورشیدی وسیع سراسر جهان در جریان است باز کرد.

سلول های خورشیدی که به آنها سلول فتو ولتائیک یا به اختصار پی وی نیز گفته می شود در خلال دهه 60 و در جریان مسابقه فضایی بین ایالات متحد و شوروی، انرژی مورد نیاز ماهواره های آمریکا را تامین کردند. اما فن آوری فتوولتائیک هنوز بسیار گران تر از آن بود که بتوان آن را در کارهای دیگر به کار برد، اما تحریم نفتی اعراب در سال 1973 شرایط را دگرگون کرد. در میانه ترس فزاینده از عدم امنیت انرژی، دولت ها و شرکت های خصوصی میلیاردها دلار را صرف تحقیق و توسعه نیروی خورشیدی کردند و در زمینه افزایش کارآیی و کاهش هزینه این نیرو دستاوردهای بزرگی حاصل کردند. این پیشرفت به استفاده گسترده از سلول های فتو ولتائیک در سال های دهه 80 میلادی برای تامین برق ایستگاه های رله تلفن، ایستگاه های تلفن بزرگ راه ها و کاربردهای مشابه انجامید.

شرکت های ژاپنی و آمریکایی به رهبران اولیه تولید سلول های فتوولتائیک برای مصارف کوچک و بزرگ تبدیل شدند. مثلا شرکت های ژاپنی شارپ و کیوسرا برای اولین بار سلول های خورشیدی را در ماشین حساب های جیبی به کار بردند. ماشین حساب کوچکی که به اندازه یک کارت بانکی است و با نیروی خورشید کار می کند از سال 1983 تا کنون ما را در انجام سریع محاسبات یاری کرده است.
در سال های اواسط دهه 80 ، آلمان در مسابقه برای تسلط بر تولید سلول های فتوولتائیک به آمریکا و ژاپن ملحق شد. اما تا سال های اول هزاره جدید شرکت های ژاپنی و آمریکایی کم و بیش 70 درصد از تولید جهانی سلول های فتوولتائیک را در اختیار داشتند.

سیاست های آینده نگر انرژی آلمان کاتالیزوری بود که موجب رشد مبهوت کننده انرژی خورشیدی در یک دهه گذشته شد. دولت آلمان از یک سو دسترسی تولیدکنندگان انرژی نو به شبکه برق را تضمین و از سوی دیگر قیمت خرید تضمینی دراز مدتی برای برق تولیدی آنها اعلام کرد و با این سیاست توانست کاری کند که انرژی خورشیدی از نظر اقتصادی جذاب باشد. صنعت تولید سلول فتوولتائیک آلمان که جان تازه ای گرفته بود به سرعت رشد کرد و بعد از ژاپن به مقام دوم رسید. چندان که تولید جهانی پنل های خورشیدی برای برآوردن تقاضای دنیا افزایش یافت، قیمت این پنل ها نیز کاهش یافت و همین امر خود سبب افزایش بیش تر تقاضا شد.

با افزایش سریع تقاضا برای سلول های فتوولتائیک، چین- یعنی کارخانه جهان- وارد بازی شد. در حول و حوش سال 2006 میلادی رونق شدید صنعت فتوولتائیک چین تولید جهانی این انرژی را وسیعا گسترش داد و لذا قیمت آن نیز باز هم کاهش یافت. امروز چین غول تولید سلول های خورشیدی است و بیش از دو سوم سلول های فتوولتائیک جهان را تولید می کند که بیش از مجموع تولید ایالات متحد، ژاپن و آلمان است.
سقوط قیمت پنل های فتوولتائیک در چند دهه اخیر شگفت آور است. در سال 1972 میلادی قیمت آنها 74 دلار به ازای هر وات بود. قیمت متوسط این پنل ها در میانه سال 2014 میلادی کم تر از 70 سنت به ازای هر وات بود یعنی 99 درصد ارزان تر شده بود. (جهت اطلاع اکنون در ایالات متحد سامانه های خورشیدی نصب شده بر پشت بام ها، نوعا بین 2 تا 10 کیلو وات ساعت ظرفیت تولید برق دارند. یک کیلو وات معادل هزار وات است.)

ماخذ: کتاب گذار بزرگ ( The Great Transition) نوشته لستر آر براون ( Lester R. Brown)، ترجمه دکتر حمید طراوتی. چاپ 2015،