آیا انتشار کورونا ویروس کار ِ طرفداران محیط زیست بوده است؟
به نظر می‌آید که کرونا تمام مطالبات ِ طرفداران ِ محیط زیست را برآورده کرده است. این جنبه از همه گیری ِ کورونا آن قدر مهم بوده که ظریفی به طعنه می گفت احتمالاً این ویروس را طرفداران محیط زیست در طبیعت رها کرده اند. کافی ست به چند نکته زیر توجه کنیم:
اول: سال هاست طرفداران محیط زیست می گویند که رشد صنعت هوایی یکی از عوامل اصلی انتشار کربن در جو کره زمین است. آوردن گلابی و موز و آناناس از برزیل به آمریکا و کانادا و واردات ِ محصولات جنگل های آمازون به اروپا، حمل مقادیر بسیار زیادی کالا از چین و ویتنام و اخیراً بنگلادش به مقصد آمریکا و اروپا که بسیاری از آنها با هواپیما حمل می شود و مصرف بسیار بالایی که محرک همه این حمل و نقل و انتقالات است سبب شده میزان حمل و نقل هوایی روز به روز بیش تر شود. گسترش صنعت توریسم نیز این پدیده را بشدت تقویت کرده است. در نتیجه اکنون صنعت هوایی روزانه مقادیر بسیار زیادی بنزین هواپیما مصرف می‌کند و طبق برآورد های سازمان بین المللی هوانوردی غیر نظامی، حدود سه درصد از انتشار گاز های گلخانه ای جهان مربوط به این صنعت است. سه درصد رقم کمی نیست و اگر صنعت هوایی یک کشور بود جزِء ده کشور اول منتشر کننده کربن جهان قرار می گرفت. مثلا میزان انتشار کربن آلمان تنها 2.1 درصد جهان است. تلاش طرفداران محیط زیست برای فرونشاندن موج صعودی این مصرف و کاهش آن هیچ اثری نداشت تا این که کرونا از راه رسید و این پروازها را به طور کلی قطع کرد. در نتیجه اکنون میزان انتشار کربن جهان بسیار کاهش یافته است.
دوم: چین یکی از عوامل اصلی گرمایش کره زمین است. نیروگاه‌های زغال‌سنگ آن از عوامل اصلی آلودگی هوا و گرما هستند. گرچه اخیراً چین به انرژی خورشیدی روی آورده اما از نظر میزان انتشار کربن در جهان مقام اول را دارد. چین قریب 10 میلیارد تن در سال کربن تولید می کند و ایالات متحد که مقام دوم را دارد تقریبا 5 میلیارد تولید می کند. کرونا با بستن ووهان و تعطیل کردن بسیاری از کارخانه ها سبب شد میزان انتشار کربن چین تا پایان فوریه امسال حدود 200 میلیون تن کاهش یابد و این امر اثر بسیار خوبی بر گرمایش کره زمین و همین طور آلودگی هوا داشته است. تعداد بسیاز ریادی از گردهمایی ها و نمایشگاه های بسیار بزرگ جهان نیز – مانند نمایشگاه بین الملی اتوموبیل در ژنو ، کنگره جهانی تلفن همراه بارسلون، نمایشگاه کتاب لندن و گردهمایی سالانه غول آسای مدیران عامل شرکت های نفت و گاز – لغو شده اند. برخی از کنفرانس ها نیز مانند کنفرانس صندوق بین المللی پول و شرکت ها و بانک های وابسته به آن از طریق الکترونیک و به صورت مجازی صورت گرفت. این همان چیزی ست که محیط زیستی ها زورشان به آن نمی‌رسید ولی اکنون کرونا زحمت آن را کشیده است.
سوم: سال هاست کسانی مانند جیسون هایکل و سایر پژوهشگران می گویند که رشد تا کجا، توسعه تا چه حد. آنها می گویند باید جهان به اصطلاح رشد زدایی شود زیرا محیط زیست جهان تاب تحمل ادامه توسعه بدین وضع را ندارد. همه کشورهای جهان به دنبال توسعه هستند و توسعه به معنای مصرف کردن منابع بیش تر است. اما منابع را تا جه حد می توان تحت فشار قرار داد؟ تازه اکنون توسعه صنعتی به آن شکلی که در اروپا و آمریکا وجود دارد هنوز در آفریقا و بسیاری از کشورهای آسیایی شکل نگرفته و اگر چنین شود دیگر معلوم نیست چه بلایی بر سر منابع طبیعی جهان خواهد آمد. این پژوهشگران و فعلان ِ محیط زیست مخالف مصرف گرایی هستند ولی معتقدند تغییر نگرش ما به رشد و توسعه و مصرف هرگز به معنای پایین آمدن سطح زندگی نیست بلکه باعث شادی و نشاط بیش تر نیز می شود. با مصرف کم تر و متعادل تر مردم می توانند وقت بیش تری را صرف کمک به یکدیگر و نیز صرف هنر، موسیقی، خانواده، طبیعت و فرهنگ اجتماعی کنند. اکنون کرونا توسعه را متوقف کرده. سهام شرکت های بزرگی که هر لحظه مردم را وادار و یا تشویق به خرید می کنند بشدت سقوط کرده و به طور کلی بحران کرونا تولید بسیاری از محصولات غیر ضروری را کاهش داده یا متوقف کرده است. بنابراین این خواسته محیط زیستی ها نیز برآورده شده است.
چهارم: لستر براون متفکر بزرگ محیط‌زیست جهان همیشه و در همه جا بر این نکته پای می فشرد که پیش‌بینی‌های جمعیتی سازمان ملل تحقق نخواهد یافت و اگر ما آگاهانه رشد جمعیت را مهار نکنیم طبیعت خود بطریق مخصوص به خود این کار را خواهد کرد. او می گفت این پیش‌بینی که جمعیت کنونی جهان ( که در حال حاضر 7.7 میلیارد نفر است) تا سال ۲۰۵۰ میلادی – یعنی 30 سال دیگر – به 9.7 میلیارد نفر افزایش خواهد یافت، نادرست است و تحقق نخواهد یافت. زیرا این پیش بینی بر اساس آن چه در گذشته روی داده و بر مبنای روند رشد جمعیت از 1950 میلادی بدین سو صورت گرفته حال آن که وقتی شرایط کره زمین و منابع آن تغییر می کند داده هایی که این پیش بینی بر آن استوار است نیز می باید تغییر نماید. رشد جمعیت چنان فشاری بر منابع طبیعی کل زمین وارد می آورد که تحقق آن را غیرممکن خواهد کرد. هم اکنون که جمعیت کره زمین به 7.7 میلیارد نفر رسیده تقریبا بسیاری از مناطق کره زمین غیر قابل سکونت شده است. جمعیت کره زمین که در سال ۱۹۵۰ میلادی- یعنی ۷۰ سال پیش- دو و نیم میلیارد نفر بود اکنون بیش از سه برابر افزایش یافته و این مانند آن است که در یک خانه یک اتاق خوابه که قبلاً دو نفر در آن زندگی می کردند اکنون شش نفر زندگی کنند. واضح است که همه چیز کم خواهد بود و ظرفیت دستشویی و حمام و آشپزخانه و اتاق خواب ها جواب نمی دهد و در نتیجه بین اعضای آن خانه اختلاف و منازعه ظهور خواهد کرد. جمعیت و کنترل آن یکی از مواردی است که جامعه جهانی کاملاً به آن بی مهری کرده است. در کنفرانس تاریخی ی سران جهان در ریودو ژانیرو ریو هیچ توجهی به مسئله جمعیت نشد و برای جبران آن کنفرانسی در قاهره در سال ۱۹۹۴ تشکیل شد که مصوباتی داشت اما این مصوبات هیچ گاه به عمل در نیامد. کنترل جمعیت کار دشواری نیست و نیازمند فرهنگ و آموزش و تامین وسایل پیشگیری است ولی کشورهای جهان به آن وقعی نمی نهند و هر یک علت خاصی برای نپرداختن به این موضوع دارند که عمدتاً ناشی از منافع قدرت‌های بزرگ است. اما اکنون کرونا بساط همه را بهم زده و در کار کاستن از آن است.
به طور کلی کرونا تلنگر بزرگی بود که به جامعه جهانی ناتوانی و ناکارآمدی نظام حاکم بر آن را نشان داد و نشان داد که با نظام توزیع درآمد و نظام حاکمیتی امروز و با جامعه‌ای که به شدت قطبی شده و در آن قریب ۵۰ نفر از مردم جهان به اندازه بقیه جهان ثروت دارند، ادامه این مسیر ممکن نیست و باید طرحی نو در انداخت. به وجود آمدن ِ این طرح نو خوشبختانه با گسترش شبکه جهانی اینترنت بسیار آسان شده و اکنون زیرساخت اصلی برای تغییر فرم حکومتی و فرم و شکل کسب و کارها وجود دارد.
اما به رغم آن چه فوقا آمد انتساب ِ انتشار ِ کورونا ویروس به طرفداران محیط زیست به قلمرو افسانه تعلق دارد. 