فرستاده شده در ۱۸ بهمن ۱۳۹۳

فوران گاز از درون یخ قطب

چند ماه پیش یکی از دانشمندان که معمولا هر دو سال یک بار برای ثبت میزان فوران گاز سمی متان از داخل اقیانوس،  به اقیانوس شمالگان روسیه می رود با چیز عجیبی روبرو شد. او قبلا صد ها مورد از این دست را دیده بود و دیده بود که گاز متان که اثر سوء آن بر اقلیم زمین ۵۰ برابر گاز کربنیک است چگونه با سرعت از میان برف و یخ اقیانوس بیرون می آید اما در دفعات پیش عرض منطقه فوران گاز یک متر بود. این بار به محض این که او به اولین منطقه فوران گاز رسید بر جای خود خشک شد. عرض منطقه فوران یک کیلومتر بود. او با دهان باز از تعجب پیش تر رفت و یک چاه فوران کننده دیگر را با همین عرض دید. بعد یکی دیگر و یکی دیگر. در مجموع صد ها مورد دیده شد. او نمی توانست آن چه را می دید باورکند.

این همان چیزی است که دانشمندان چندین سال است در باره آن هشدار می دهند. چندان که کره زمین گرم می شود به نقاط اوجی می رسیم که موجب می شوند گرم شدن سرعت بگیرد و از کنترل خارج شود. گرم شدن آب و هوا یخ ِ اقیانوس شمالگان را آب می کند و آن ً آینه ً‌ سفید غول آسایی را که گرمای ناشی از تابش خورشید را به جو ِ زمین باز می تاباند نابود می کند. نتیجه آن که اقیانوس گرم تر می شود و یخ بیش تری ذوب می شود و این چرخه معیوب همین طور ادامه می یابد. آنگاه کنترل از دست می رود. سال ۲۰۱۴ میلادی که تازه پایان یافت همه چیزش غیر عادی بود. این سال، طبق شواهدی که تا کنون به دست آمده ، گرم ترین سال ثبت شده تاریخ بوده است. این که می توانیم این راه را سد کنیم یا نه بسته به آن است که تا چه حد با یکدیگر متحد باشیم و زود اقدام کنیم و تا چه حد بتوانیم بر مخالفت های قدرتمندان و دولت هایی که بیش تر ترجیح می دهند به جنگ و کسب ثروت بپردازند غلبه کنیم.

در این میان بد نیست نظری به مقاله ای بیاندازیم که یکی از پژوهشگران متفکر جهان، لستر براون، چند سال قبل در این باره نوشته است و گویای حقایق بسیاری در این زمینه است.

در اواخر تابستان سال 2007 اخبار مربوط به سرعت گرفتن ذوب یخ ها با آهنگی مبهوت کننده از راه رسید. گاردین از لندن گزارش داد که : ” پوشش یخ قطب شمال امسال تابستان با سرعتی بی سابقه ذوب شده و ارتفاع یخ دریا در این منطقه به پایین ترین حد خود تا کنون سقوط کرده است” متخصصان از عظمت این ذوب یخ بهت زده شد ند زیرا یخی به وسعت دو برابر مساحت کشور انگلستان ظرف یک هفته آب شده بود.

مارک سیریز ، متخصص کهنه کار قطب شمال در مرکز ملی اطلاعات یخ و برف ایالات متحد ، در این باره می گوید :” واقعا حیرت آور است. اگر چند سال پیش از من می پرسیدید که یخ قطب شمال کی بطور کامل از میان خواهد رفت من به شما می گفتم سال 2100 و یا شاید هم 2070 اما الان فکر می کنم که سال 2030 هم برآورد معقولی باشد. “

چند روز بعد روزنامه گاردین در گزارش خود از سمپوزیوم تشکیل شده در ایلولیسات واقع در گرینلند خبر داد که پوشش یخ گرینلند اکنون چنان سریع ذوب می شود که پیوسته زمین لرزه های کوچکی در گرینلند ایحاد می کند. علت آن هم این است که مرتبا قطعاتی از یخ که وزن هر یک از آنها چند میلیارد تن است از پوشش یخی جدا می شود و به داخل در یا می لغزد. ربرت کورل رئیس کمیته ارزیابی اثرات تغییر آب و هوای قطب شمال در همین سمپوزیوم گزارش داد که :” ما شاهد آنیم که سرعت لغزیدن کوه های یخ به درون دریا بشدت افزایش یافته. یخ با سرعت دو کیلومتر در ساعت و در جبهه ای به طول پنج کیلومتر و عمق هزار و پانصد متر پیوسته به سوی دریا حرکت می کند.”

کورل می گوید که هنگام پرواز بر فراز کوه یخ ایلولیسات” حفره ها وشکاف های غول آسایی را در آن کوه یخ دیده که آب حاصل از ذوب یخ از درون آنها خروشان به سوی دریا می رفته است.” این آب روان سطح تماس کوه یخ با زمین زیر آن را لغزنده می کند و باعث می شود که کوه یخ سریع تر به داخل دریا بلغزد. ولی کالیو دانشمند فنلاندی که مدت هاست زلزله های گرینلند را تحلیل می کند در همین گردهمایی گفت که وقوع زلزله در شمال غرب گرینلند چیز جدیدی است و نشان می دهد که این قابلیت وجود دارد که کل ورقه یخی قطب شمال فرو شکند و به داخل دریا سقوط کند.

کورل همچنین متذکر شد که پیش بینی پانل بین دولتی تغییر آب و هوا مبنی بر این که طی قرن حاضر سطح آب در یاها بین 18 تا 59 سانتی متر بالاتر خواهد رفت براساس داده هایی به دست آمده که اکنون دو سال از عمر نها گذشته است. او گفت که اکنون برخی از دانشمندان معتقدند که میزان این افزایش ممکن است به دو متر برسد.

در اواخر ماه اوت رویتر گزارش داد که :” به گفته یکی از برجسته ترین متخصصان، سرعت ذوب یخ های قطب شمال از پیش بینی پانل بین دولتی سازمان ملل پیشی گرفته و در بد ترین حالت ممکن است سطح آب دریاها تا سال 2100 میلادی بیش از دو متر بالا رود. ” در این گزارش کریس راپلی ، رنیس موسسه کاوش های قطب شمال کشور انگلستان گفت : ” هم در گرینلند و هم در قطب شمال سرعت حرکت یخ بیش از آن چیزی است که دانشمندان یخ شناسی فکر می کردند.”

چند ماه پیش از آن دانشمندان گزارش داده بودند که یخچال گنگوتری یعنی مهم ترین یخچالی که رودخانه گنگ را تغذیه می کند پیوسته با سرعتی بی سابقه ذوب می شود و احتمال دارد ظرف چند دهه آینده بطور کامل ناپدید شود. در آن صورت رود گنگ به یک رود فصلی تبدیل خواهد شد و فقط در فصل باران های موسمی جریان خواهد داشت.

یخچال های طبیعی فلات تبت-کوئینگهایی که رود های زرد و یانگ تسه را تغذیه می کند هر سال 7 درصد از حجم خود را از دست می دهد. یائو تاندونگ، یکی از برجسته ترین متخصصان یخچال های طبیعی در چین، معتقد است که با این سرعت احتمالا دو سوم این یخچال ها تا سال 2060 از بین خواهد رفت.

تمام رود های مهم آسیا مانند سند، گنگ، مکونگ، یانگ تسه، و رود زرد از یخچال های طبیعی هیمالیا و فلات تبت-کوئینگهایی تغذیه می شوند. آب این رود هاست که مزارع برنج و گندم این مناطق را آبیاری می کند.

ما پیوسته از آستانه های طبیعت عبور می کنیم و آنها را نمی بینیم و ضرب العجل های طبیعی را نقض می کنیم بدون آن که آنها را بشناسیم. در این بازی، وقت نگهدار طبیعت است اما ما ساعت را نمی بینیم. از میان دیگر روند های زیست محیطی که آینده ما را به خطر انداخته اند می توان به روند کوچک شدن مداوم جنگل ها، گسترش بیابان ها، سقوط سطح سفره های آب زیر زمینی، افت شیلات، نابودی گونه ها و افزایش درجه حرارت کره زمین اشاره کرد. افزایش درجه حرارت کره زمین با خود امواج شدید گرمای نابود کننده محصولات کشاورزی، توفان های مخرب تر ، خشکسالی های شدیدتر ، آتش سوزی بیش تر در جنگل ها و البته ذوب یخچال ها را به همراه می آورد.

ما تنها از همین ذوب یخچال ها می توانیم دریابیم که تمدن ما به خطر افتاده است. اگر لایه یخ روی جزیره گرینلند ذوب شود، سطح آب در یاها هفت متر بالا خواهد آمد. اگر پوشش یخی غرب قطب جنوب فرو شکند، و بسیاری از دانشمندان بر آنند که این اتفاق ممکن است زودتر از گرینلند روی دهد، پنج متر دیگر به ارتفاع آب در یاها افزوده خواهد شد یعنی در مجموع سطح آب 12 متر ( 39 فوت) بالا تر خواهد رفت.

کتاب پلان ب ۳،‌ فصل یک

نوشته لستر براون ،‌

ترجمه حمید طراوتی