سال 2016 گرم ترین سال کره زمین ؟ مقاله ای از جیمز هانسن دانشمند ناسا،

**اکنون که سال 2017 رو به پایان است بد نیست به این موضوع توجه کنیم که سال 2016 گرم ترین سال ثبت شده تاریخ زندگانی بشر بوده و باید منتظر باشیم تا اطلاعات و داده های مربوط به سال 2017 نیز جمع آوری شود تا در یابیم آیا در این مسیر خطر ناک باز هم یک گام به پیش برداشته ایم یا خیر. مصیبت کم آبی و خشکسالی از یک طرف و سیل و توفان و آتش سوزی جنگل ها از سویی دیگر تا حد زیادی به همین موضوع بستگی دارد و اینها همه عواملی ست که بر سرنوشت ما تاثیر می گذارد. نباید آن قدر در جزییات زندگی غرق شویم که کلیات را نبینیم. نباید مسایل جهانی را نبینیم و به ارتباط آن با آن چه در محیط زیست ایران رخ می دهد بی توجه باشیم و تنها به مصایب محلی خود فکر کنیم، چنان که نباید مسایل خودمان، از جمله سوء مدیریت، را به کناری نهیم و تنها به مسایل جهانی بپردازیم. نباید بر تاثیر قاطع گرمایش کره زمین بر سرنوشت خود کم بها بدهیم چنان که نباید به قدرت مخرب بوروکراسی در فلج کردن همه برنامه های توسعه بی توجه باشیم. جیمز هانسن، دانشمند ناسا که سال ها رییس موسسه مطالعات فضایی گودارد در ناسا بوده و اولین دانشمندی بود که فرضیه گرم شدن کره زمین را در سال 1988 مطرح و در مقابل کنگره آمریکا از آن دفاع کرد، وضعیت گرمای کره زمین را در سال 2016 با تکیه بر آخرین داده ها و با بهره گیری از دانش عمیق خود در این زمینه مورد بررسی قرار داده است. برآورد او حاکی از آن است که در سال 2017 گرمای کره زمین اندکی کم تر از 2016 خواهد بود. اگر چنین باشد باید در ماه های پایانی سال 2017 یعنی در آذر و دی و بهمن امسال منتطر سرما و بارندگی باشیم. خلاصه ای از مقاله هانسن در پی می آید. امیدواریم که برای خوانندگان عزیز سودمند باشد.
**

جیمز هانسن

خلاصه مقاله:
در سال 2016 درجه حرارت سطح کره زمین به بالاترین حد خود در دوران اندازه گیری ابزاری گرمای زمین رسید. گرمای کره زمین در سال 2016 نسبت به متوسط گرمای سال های 1920-1880 میلادی- که ما آن را برآورد مناسبی از دوران پیش از صنعتی شدن می دانیم – 1.26 درجه سانتیگراد بالا تر بود. شدت یافتن گرمای سال 2016 تا حدی ناشی از جریان ال نینوی سال 2016-2015 بود که قدرت آن با قدرت ال نینوی سال های 1998- 1997 – که قوی ترین ال نینوی قرن نامیده شد- تفاوت زیادی نداشت. اگر تغییر پذیری کوتاه مدت درجه حرارت در اثر این پدیده را کنار بگذاریم درجه حرارت سال 2016 نسبت به دوره 1880-1928 که مبنای مقایسه ماست 1.07 درجه سانتیگراد بیش تر است. در این سال برای دومین سال متوالی رکورد سال قبل شکسته شد. پدیده ال نینو درجه حرارت سال 2015 و 2016 را افزایش داد و این ناشی از تاخیر پاسخ کره زمین به جریان ال نینو/ لا نینا بود. نقشه جهانی درجه حرارت سطح زمین در سال 2016 و مقایسه آن با سال 1880- سالی که ثبت منظم درجه حرارت نقاط مختلف کره زمین آغاز شد- و نیز نقشه جهانی درجه حرارت سطحی در هر یک از چهار سال قبل- که برای دقت بیش تر درجه حرارت آنها با سال های 1980-1951 مقایسه شده- نشان می دهد که سال 2013 از نظر گرمای کره زمین رتبه ششم را دارد و سال های 2014 و 2015 و 2016 به ترتیب در رتبه سوم و دوم و اول قرار دارند. گرم شدن نواحی گرمسیری و بویژه گرمای قطب شمال در چند سال اخیر کاملا محسوس است. بر اساس این برآورد ها احتمالا دمای متوسط سال 2017 بطور واضحی کم تر از سال 2016 خواهد بود.

ما سال های 1920-1880 را مبنا قرار می دهیم و آن را نقطه صفر ناهنجاری های آب و هوایی کره زمین به حساب می آوریم. علت آن است که این دوره قدیمی ترین دوره ای است که در آن درجه حرارت بخش های وسیعی از کره زمین ثبت شده و در عین حال متوسط درجه حرارت این دوره خیلی شبیه دوران پیشا صنعتی است. کنوانسیون آب و هوای سازمان ملل و دبیرخانه علمی موافقتنامه پاریس دوره پیشا صنعتی را مبنا قرار می دهند اما آنها تعریف دقیقی از آن دوره ارائه نمی کنند. هر چند تا سال های 1920-1880 افزایش گاز های گلخانه ای ناشی از فعالیت های انسانی تا حدی موجب گرم شدن کره زمین شده بود اما این دوره در عین حال شاهد افزایش فعالیت آتش فشان ها بود که در اثر آنها میزان ذرات هواویز ( یا ذرات آئروسل که اثر سرد کننده دارند) به سطحی بالاتر از میانگین تاریخی آن رسید.
ال نینو جریان نیرومندی از آب گرم است که در بخش پاسیفیک آمریکای جنوبی و حدودا در اطراف پرو ایجاد می شود. بروز آن هم نظم خاصی ندارد. در اثر آن فشار هوا در غرب پاسیفیک بالا می رود و در شرق آن کاهش می یابد. قدرت ال نینو از طریق اندازه گیری درجه حرارت سطح اقیانوس معین می شود. پدیده ال نینوی سال 2016-2015 ضعیف تر از سال 1998-1997 بود. اما دوره دوام آن بیش تر بود. طولانی بودن گرمای نواحی گرمسیری خود باعث افزایش گرمای این سال شد. شدید ترین افزایش در قطب شمال بود. وقتی سهم قطب شمال را از میانگین حرارت کره زمین در سال 2016 حذف کنیم، افزایش دمای کره زمین نسبت به روند معمولی آن، در سال 1998 اندکی بیش تر از 2016 بوده است. تقریبا با اطمینان می توان گفت که در سال 2017 دمای کره زمین نسبت به سال 2016 افت خواهد کرد چنان که پس از سایر ال نینو های نیرومند چنین شده است. اما احتمالا شیب آن به تندی کاهش سال 1999 نخواهد بود. در سال 1998-1997 چندان که ال نینو به پایان رسید جریان لا نینای نیرومندی پدیدار شد. اما در سال 2016 چنین نشد.
اکنون گرما در قطب شمال 3 درجه و در نواحی گرمسیری 1 درجه بالاتر از میانگین دمای سال های 1920-1880 است. گرمایش عرض های جغرافیایی میانی در نیمکره شمالی، همان طور که انتظار می رفت، بیش از نیمکره جنوبی ست، زیرا در نیمکره شمالی نسبت وسعت زمین به دریا بسیار بیش تر است. در قرن گذشه گرمایش بخش خشکی کره زمین دو برابر گرمایش اقیانوس های آن بوده است که کاملا با مدل سازی های تغییر آب و هوا همخوانی دارد. باید خاطر نشان کرد که میزان تغییرپذیری درجه حرارت های محلی نسبت به متوسط دمای جهانی بسیار زیاد است. ما معمولا برای نشان دادن این تغییر پذیری، اطلاعات مربوط به نیویورک را به کار می بریم. اکنون در بسیاری نقاط دمای متوسط محلی ممکن است بیش از متوسط دمای اقلیم شناسی جهانی باشد اما دمای متوسط سالانه زیاد برای مردم اهمیت ندارد. توده مردم به تغییر درجه حرارت ماهانه بیش تر توجه دارند. اما میزان تغییر پذیری ماهانه نیز بسیار زیاد است و ممکن است سبب اشتباه شود. مثلا هر چند در 6 سال گذشته همواره تمام ماه های دسامبر گرم تر از متوسط دمای کره زمین در سال های 1980-1951 بوده اند اما ممکن است در بر خی مناطق در برخی سال ها دمای هوا بسیار سرد تر از دمای اقلیم شناسی جهانی باشد. ناهنجاری های حرارتی روزانه از این هم بزرگ تر است. در یکی از روزهای فوریه سال 2016 متوسط دمای هوا به منهای 18 درجه سانتیگراد رسید که 16 درجه سرد تر از دمای اقلیم شناختی بود.