دو رودخانه‌كانال فاضلاب شد‌ند
اسدالله افلاكی
منبع: همشهری
«گیلان نگین سبز ایران است» این عبارت كوتاه را مدیر كل محیط زیست استان گیلان در لابه‌لای سخنانش بر زبان می‌آورد.
نگینی كه اكنون بیش از سایر مناطق كشور در معرض خطر قرار دارد. چرا كه از یك سو، فاضلابهای عفونی بدون هیچ‌گونه سیستم تصفیه‌ای به طور مستقیم وارد آبهای سطحی و رودخانه‌های آن می‌شود كه پیامد آن، صدها بیماری است و از سوی دیگر، انباشت زباله چشم‌اندازهای طبیعت زیبای آن را تهدید می‌كند.
آنچه از نظرتان می‌گذرد گفت‌وگویی است با مدیر كل حفاظت محیط زیست استان گیلان در باره این معضلات كه در پی آن نظرات دبیر شبكه زیست محیطی شمال كشور هم آمده است.
مهندس كامران زلفی‌نژاد می‌گوید: «مشكل ورود فاضلاب به آبهای جاری و سفره‌های زیرزمینی مختص گیلان نیست بلكه در همه كشور این مشكل وجود دارد، اما در گیلان وضعیت بسیار اسفبار است و این ناشی از بالا بودن سطح آب سفره‌های زیرزمینی است.
افزون بر این بارش باران و نزولات جوی كه تقریباً در تمام ماه‌های سال وجود دارد به این مشكل دامن می‌زند. از همین رو، اصل «زمین‌پزشكی» در سرلوحه كار این سازمان قرار گرفته و طی هماهنگی‌هایی كه با مسئولان آب و فاضلاب استان، رؤسای بیمارستانها، دانشگاه علوم پزشكی گیلان و صاحبان صنایع صورت گرفته، مقرر شده است سال 86 ورود فاضلاب به آبهای جاری قطع شود.
امسال روز زمین پاك هم با همین رویكرد در استان برگزار شد. همه دست‌اندركاران هم قول مساعد داده‌اند كه در این زمینه كوتاهی نكنند؛ تا این هدف مهم یعنی جلوگیری از ورود فاضلابها به سفره‌های آب زیرزمینی و رودخانه‌ها محقق شود.»
زلفی‌نژاد میافزاید:«در این زمینه قرار است نخست با همیاری دستگاههای ذیربط ورود فاضلابهای نمایان به دو رودخانه «زرجوب» و «گوهر رود» كه شهر رشت را تهدید می‌كند قطع شود كه در این صورت، رودخانه‌ها قوای خودپالایی را دارند و این توان اكولوژیك در آبهای جاری وجود دارد كه خود پالایی صورت بگیرد.»
معضل زباله؛ اما و اگرها
زباله‌ها، بویژه زباله‌های بیمارستانی از دیگر معضلاتی است كه محیط زیست استان گیلان را تهدید می‌كند، این معضل تا آنجا پیش رفت كه سال گذشته همین مقام مسئول در مصاحبه‌ای با همشهری اعلام كرد اگر مسئولان بهداشت- با توجه به مسئولیتی كه برعهده دارند- در این زمینه كوتاهی كنند از مردم استمداد خواهم كرد.
او اینك پس از گذشت چند ماه می‌گوید: «سال گذشته، سال مقابله با ورود زباله‌ها به آبهای جاری بود كه با برنامه‌‌ریزی توانستیم در اكثر مناطق ورود زباله به رودخانه‌ها را به حداقل برسانیم. حتی در بعضی از مناطق، رودخانه‌ها پاكسازی شد.
امسال دیگر بحث ورود زباله به رودخانه‌ها را نداریم از همین رو، جلوگیری از فاضلابها در اولویت قرار گرفته است.»
به گفته وی: «براساس هماهنگی‌های صورت گرفته قرار است بخش خصوصی نخستین كارخانه زباله‌سوز مدرن و استاندارد را در استان راه‌اندازی كند. مجوز تأسیس این كارخانه هم از سوی محیط زیست و سازمان صنایع صادر شده و متولی این پروژه در حال رایزنی با دانشگاه علوم پزشكی است.
قرار است این كارخانه در ازای امحای هر كیلو زباله خطر‌زای بهداشتی مبلغی را از مراكز بهداشتی تولید‌كننده زباله دریافت كند، این موضوع مهمترین محور رایزنی صاحبان كارخانه با مسئولان دانشگاه علوم پزشكی گیلان است، مسلماً اگر این زباله‌سوز راه‌اندازی شود، می‌توان امید داشت معضل زباله در استان تقریباً برطرف شود.»
نه مسافران رعایت می‌كنند، نه شهروندان، نه روستاییان
افزون بر همه این معضلات، آنچه مایه نگرانی مسئولان و علاقه‌مندان به محیط زیست است حجم زباله‌ای است كه مردم استان اعم از شهرنشینان و روستاییان و نیز مسافران در مسیرهای مختلف رها می‌كنند. زلفی‌نژاد می‌گوید: «ما هر روز صبح شاهدیم شهروندان كیسه زباله‌ای را از درون اتومبیل خارج كرده در معابر عمومی یا كنار خیابان و یا كنار جنگل رها می‌كنند؛ كاری كه چهره زیبای طبیعت را زشت و نازیبا می‌كند.»
زلفی‌نژاد ضمن گله از مسافران تصریح می‌كند: «به رغم همه تابلوهایی كه در سراسر استان نصب شده و طی آن از مسافران درخواست شده است زباله‌های خود را در سطل‌ها و جایگاه‌های مخصوص رها كنند؛ اما متأسفانه مسافران به‌ندرت به این توصیه‌ها عمل می‌كنند.
آنچه هست این زباله‌ها در سطح طبیعت پخش می‌شود و از آنجا كه حیوانات مختلف از جمله سگ‌های ولگرد كیسه‌های زباله را پاره می‌كنند، این زباله‌ها در پی اولین باد شدید و بارندگی در سراسر طبیعت پخش می‌شود.»
به گفته این مقام مسئول در سال جاری یكی از برنامه‌های محیط زیست، جمع‌آوری و دفع این زباله‌هاست كه در این زمینه فرمانداری‌ها قول مساعدت داده‌اند و قرار شده است هر فرمانداری در حوزه خود، جمع‌آوری زباله را یك وظیفه تلقی كند، با این همه، این هدف تنها با كمك و همدلی مردم، شهرداری‌ها و ساكنان حاشیه رودخانه و ساكنان جنگل و بویژه مسافران قابل دستیابی است.
بحران فاضلاب
مهندس حسن احمدپور، دبیر شبكه زیست محیطی شمال كشور درباره وضعیت فاضلابهای عفونی در استان گیلان به همشهری گفت: «در حال حاضر، تمام فاضلابهای عفونی بیمارستانها، كلینیك‌ها و درمانگاههای دولتی و خصوصی بدون هیچ‌گونه فیلتر و سیستم تصفیه‌ای وارد اكوسیستم‌های آبی می‌شوند و با توجه به این كه در سطح استان بیش از 40رودخانه، صدها آبگیر و دهها تالاب وجود دارد و سطح آب بسیار بالاست، ورود فاضلاب به این آبها، استان را با چالش جدی مواجه كرده است.
پیامد این روند، شیوع بیماری‌های گوارشی، پوستی و تنفسی در سراسر استان است. بویژه شنای ساكنان محلی در رودخانه‌ها سبب افزایش بیماری‌های پوستی شده است.» وی می‌گوید: «از سوی دیگر، اراضی كشاورزی و باغات و حوضچه‌های پرورش ماهی و تالاب‌ها تحت تأثیر مستقیم آبهای آلوده قرار دارند. اما نكته مهم، بر هم خوردن تعادل اكولوژیكی این رودخانه‌هاست كه باعث نابودی میكروارگانیسم‌ها و نابودی تنوع زیستی می‌شود.»
زباله‌های مرگبار
احمدپور با اشاره به وضعیت نابسامان زباله‌های بیمارستانی در سطح استان می‌گوید:«با توجه به این كه زباله‌های بیمارستانی ساماندهی بهینه نشده‌اند بخشی از عوامل بیماری‌زا از طریق همین زباله‌ها به جریان‌های آبی استان راه می‌یابد. زباله‌هایی كه 118 نوع بیماری را به انسان منتقل می‌كنند.»
وی میافزاید:«برخلاف آنچه ادعا می‌شود زباله‌های بیمارستانی در برخی مراكز بهداشتی استان از جمله بیمارستان انزلی سوزانده می‌شود، اما چون زباله‌سوز‌ها فاقد سیستم تصفیه هستند موادی كه پس از فرآیند سوختن این زباله‌ها تولید می‌شود بسیار خطرناك‌تر از خود زباله‌هاست، این مواد كه از آنها به عنوان دی‌‌اكسین‌ها یاد می‌شود ده‌هزار برابر زیانبارتر از سیانور است، این روندی است كه در برخی بیمارستان‌های استان جریان دارد.»